Chính sách thuế quan của cựu Tổng thống Donald Trump, tái áp dụng trong bối cảnh ông tái tranh cử năm 2024 và nắm giữ ảnh hưởng chính trị mạnh mẽ vào năm 2025, là một phần trung tâm trong chiến lược “Ưu tiên nước Mỹ” (America First). Việc sử dụng thuế quan như một công cụ chính sách không chỉ mang mục tiêu kinh tế mà còn là đòn bẩy chính trị và ngoại giao.
1. Động cơ chính sách thuế quan của Trump
- Bảo hộ nền công nghiệp Mỹ: Ông Trump cho rằng nhiều quốc gia đang lợi dụng thị trường Mỹ để xuất khẩu hàng hóa giá rẻ, ảnh hưởng tiêu cực đến doanh nghiệp trong nước. Thuế quan được dùng để ngăn dòng hàng hóa giá rẻ này, đặc biệt từ Trung Quốc, Việt Nam và Mexico.
- Đàm phán thương mại song phương: Trump không tin vào các hiệp định đa phương (như WTO, TPP), mà muốn dùng thuế quan để ép các nước ngồi vào bàn đàm phán song phương, nơi Mỹ chiếm ưu thế.
2. Tác động ngắn hạn
- Tác động đến người tiêu dùng Mỹ: Mức thuế cao khiến hàng nhập khẩu đắt đỏ, làm tăng giá cả trong nước, đặc biệt là hàng điện tử, linh kiện bán dẫn, vật liệu xây dựng. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến ví tiền người dân.
- Áp lực lên doanh nghiệp xuất khẩu nước ngoài: Các quốc gia như Việt Nam, Trung Quốc và EU bị ảnh hưởng nặng nề. Đặc biệt trong năm 2025, Việt Nam bị áp mức thuế lên đến 46% với sản phẩm bán dẫn – lĩnh vực chiến lược và đang thu hút đầu tư mạnh.
- Làn sóng kiện tụng trong nước: Nhiều tiểu bang và doanh nghiệp Mỹ đã kiện chính quyền liên bang vì thiệt hại do chính sách thuế quan gây ra.
3. Tác động dài hạn và rủi ro
- Suy giảm đầu tư và tăng trưởng: Bất ổn chính sách thuế quan làm giảm niềm tin nhà đầu tư. Theo Viện Penn Wharton, GDP dài hạn của Mỹ có thể giảm tới 6%, thu nhập người lao động giảm khoảng 5%.
- Khả năng trả đũa: Các nước bị áp thuế có thể áp thuế đáp trả. Ví dụ, Trung Quốc đã áp thuế đối ứng 34% lên hàng Mỹ, khiến một số mặt hàng chịu tổng thuế đến 104%.
- Tăng rủi ro chiến tranh thương mại toàn cầu: Cách tiếp cận đơn phương và thiếu phối hợp quốc tế có thể gây ra hiệu ứng domino, kéo theo bất ổn thương mại toàn cầu.
4. Chiến lược chính trị và ngoại giao
- Dùng thuế quan làm đòn bẩy chính trị: Chính sách này không đơn thuần về kinh tế mà còn mang tính chiến thuật đối ngoại. Trump muốn buộc các nước nhượng bộ trong các vấn đề khác như nhập cư, an ninh, và đầu tư.
- Phá vỡ trật tự thương mại toàn cầu: Ông Trump chủ trương thay thế luật chơi hiện tại bằng luật chơi mới – nơi Mỹ đặt ra điều kiện và các nước buộc phải chấp nhận nếu muốn tiếp cận thị trường Mỹ.
5. Triển vọng và đối sách
- Các quốc gia bị ảnh hưởng sẽ tìm cách thích ứng: Việt Nam, Trung Quốc, Mexico sẽ tái cơ cấu chuỗi cung ứng, tìm kiếm các thị trường mới, và đẩy mạnh đàm phán song phương với Mỹ.
- Khả năng hồi phục chuỗi cung ứng khu vực: ASEAN, EU và Mỹ Latinh có thể là nơi tái cấu trúc chuỗi cung ứng nhằm tránh thuế quan Mỹ.
- Tương lai không chắc chắn: Nếu Trump tiếp tục nắm quyền hoặc có ảnh hưởng sau 2025, chính sách này có thể trở thành “bình thường mới”. Nhưng nếu bị phản đối mạnh hoặc bị thay thế bởi lãnh đạo mới, chính sách thuế quan có thể bị đảo ngược.
Kết luận
Chính sách thuế quan của ông Trump là một vũ khí chiến lược mang tính hai lưỡi: có thể bảo vệ ngành công nghiệp nội địa trong ngắn hạn, nhưng đi kèm rủi ro lớn cho nền kinh tế Mỹ và toàn cầu trong dài hạn. Với Việt Nam, đây vừa là thách thức vừa là cơ hội để thúc đẩy chuyển đổi mô hình xuất khẩu và tăng cường đối thoại song phương với Mỹ.
